Er is de laatste tijd veel zin en onzin verteld over intercommunales. Ook al worden zij niet altijd apart vernoemd, de afvalintercommunales delen mee in de klappen. Onterecht, want deze entiteiten zijn vaak een voorbeeld van hoe intergemeentelijke samenwerking succesvol kan zijn. Maar ook zij moeten de huidige crisis aangrijpen om een nieuwe toekomst te maken.
Dat Vlaanderen momenteel aan de internationale top staat op het vlak van de selectieve inzameling van huishoudelijk afval is zeker en vast ook mee de verdienste van onze 24 Vlaamse afvalintercommunales. Niemand kan het goede werk ontkennen dat de Vlaamse afvalintercommunales hebben gedaan om burgers te overtuigen afval selectief aan te bieden. Dit vele werk hadden vele gemeenten individueel niet aangekund. Het instrument van de afvalintercommunale heeft dus gewerkt. Alle Vlaamse afvalintercommunales proberen hun structuur slank te houden. Ik ken geen afvalintercommunale met tal van obscure werkgroepen of adviescomités. Dat sommige gemeenten niet altijd de sterkste mandatarissen afvaardigen naar de afvalintercommunales is verder de verantwoordelijkheid van de gemeenten zelf. De afvalintercommunales hebben daar wel proberen in bij te sturen en hier en daar ook met succes. In sommige van hun besturen zitten enkel nog de schepenen bevoegd voor de materie. Voor de afvalintercommunales moet de hetze inzake mandaten en vergoedingen dan ook helemaal niet gevoerd worden. Het is jammer dat ook zij mee het slachtoffer worden van de huidige discussie over intergemeentelijke samenwerking en hun imago erdoor besmeurd wordt.
En toch.
Is het normaal dat 24 organisaties het gemeentelijk afvalbeleid uitvoeren? Is het normaal dat verschillende onder hen taken uitvoeren die ook worden uitgevoerd door heel wat private afvalbedrijven? Is het normaal dat sommigen onder hen installaties hebben en diensten aanbieden waarmee ze in losse concurrentie gaan met private afvalbedrijven? En vooral, is het normaal dat deze vragen bijna nooit worden gesteld? De Vlaamse regering heeft vorig jaar een nieuw afvalplan goedgekeurd. Vorige vragen zijn toen nauwelijks aan bod gekomen, ondanks onze vraag om hierover een fundamentele discussie te hebben. We vermoeden dat mocht het plan nu op tafel liggen, sommigen wel meer oor voor onze bekommernissen zouden hebben.
De lokale besturen hebben alvast een cruciale taak te vervullen in het afvalbeleid 2.0, dat we ook wel eens “circulaire economie” noemen. Zij hebben een unieke positie om personen, verenigingen, scholen, middelveldorganisaties enzovoort mee te krijgen in het thema van de circulaire economie. De kennis over het kopen van circulaire grondstoffen en producten is momenteel nog zeer beperkt in Vlaanderen. Niemand staat dichter bij de burger dan gemeenten en hun samenwerkingsverbanden. Dit is een rol die niet kan ingevuld worden door private organisaties. Waarom deze dan niet ten volle ontwikkelen? Het zal uiteraard een heel andere aanpak vergen dan de huidige activiteiten die vooral operationeel zijn en gaan over het ophalen en verwerken van afval. In Vlaanderen is echter ook een grote private sector aanwezig om de operationele taken in opdracht van de gemeenten uit te voeren. Vele gemeenten doen trouwens al een beroep op deze private bedrijven voor die activiteiten. En tot hun tevredenheid. Ligt de toekomst van een afvalintercommunale werkelijk in het aankopen van een nieuwe afvalwagen om zelf het afval van de gezinnen te gaan ophalen? Of ligt de toekomst van hen eerder in een intensief maatschappelijk project waarbij ze de hele bevolking betrekken en mobiliseren om de circulaire economie te realiseren? Voor ons is het antwoord duidelijk. In het tweede ligt ook de verzekering van de afvalintercommunales dat ze ook binnen 20 jaar nog onmisbaar zullen zijn. Het is nog niet te laat om deze evolutie in te zetten. Zeker niet op een moment dat vele van de afvalintercommunales moeten beslissen over het verlengen van hun structuur en de nieuwe invulling van hun missie.
Werner Annaert
Algemeen Directeur van Go4Circle, de bedrijfsfederatie van de circulaire economie
Go4Circle vertegenwoordigt 220 privaatrechtelijke bedrijven actief in het afvalbeheer, de recyclage en de reiniging van gronden.
