Heel wat gemeenten hebben een reglement aangenomen op het bestrijden van schadelijke distels. Het verplicht onder meer eigenaars om de bloei, alsmede de zaadvorming en de uitzaaiing van schadelijke distels te bestrijden. Blijft men in gebreke dan kan de gemeente zelf overgaan tot de distelbestrijding, en dit op kosten van de overtreder. Met zijn arrest van 9 maart 2017 (RvS 9 maart 2017, nr. 237.590, vzw Natuurpunt Beheer) stelt de Raad van State vast dat de federale wetgeving waarop de reglementen zijn gebaseerd, reeds in 2013 is opgeheven. Gevolg hiervan is dat niet langer rechtsgeldig toepassing kan worden gemaakt van het reglement. De gemeente schrapt dan ook best haar reglement op de distelbestrijding in afwachting van een optreden door de Vlaamse regelgever.
De wetgeving voor distelbestrijding dateert uit 1887. Een tijd waarin landbouwers de akkers nog met de blote handen bewerkten en bemesting met paardenmest een gangbare praktijk was. Contact met paardenmest gecombineerd met pijnlijke prikwonden vormde een groot risico op besmetting met de dodelijke tetanusbacterie. Met de hedendaagse moderne landbouwtechnieken en de doorgedreven mechanisering is de noodzaak van de aloude distelbestrijdingsplicht intussen volledig achterhaald. Heel wat buurlanden hebben de plicht tot het bestrijden van distels dan ook reeds lang afgeschaft.
Waar de concrete aanleiding voor de distelbestrijdingsplicht intussen volledig is achterhaald, komt er ook steeds vaker protest van natuurverenigingen. Met hun groot nectaraanbod zijn distels trekpleisters voor heel wat vlinders, bijen, kevers, hommels en zweefvliegen. Vogels worden op hun beurt aangetrokken door de voedzame zaden. De plant is voor heel wat insecten noodzakelijk voor hun voortplanting. Aangezien velden en akkers steeds armer worden aan wilde en bloeiende planten, vormen distels in natuurgebieden een belangrijke bron van nectar. De bestrijding van de akkerdistel, de kruldistel, de kale jonker en de speerdistel heeft in de praktijk het ongewenst neveneffect dat heel wat andere (bedreigde) distelsoorten of planten die er enigszins op lijken (zoals het knoopkruid en het zaagblad) eveneens worden bestreden. De schadelijke, chemische bestrijdingsmiddelen die worden ingezet staan haaks op de plicht om zorg te dragen voor de natuur. Bovendien leveren niet alle soorten distels, problemen op. Het is voornamelijk de akkerdistel die overlast bezorgt. De overige soorten komen minder voor en zijn ook minder agressief. Onderzoek heeft uitgewezen dat het overgrote deel van de zaden in een cirkel van 20 tot 40 meter rond de distelhaard valt. Gevolgen op grotere afstand zijn er dan ook nauwelijks.
Tot slot is ook het kostenplaatje van de distelbestrijding niet mis te noemen. Distelbestrijding kost de overheid naar schatting jaarlijks tussen de 5 en 10 miljoen euro. Blijft de eigenaar, huurder of bezetter van gronden in gebreke om schadelijke distels te bestrijden, dan kan ambtshalve tot de distelbestrijding worden over gegaan door de gemeentediensten of een gemachtigde derde. De kosten worden verhaald op de overtreder middels het heffen van een belasting. Een al te stringent ambtshalve optreden zou dan ook handenvol geld kosten aan de belastingbetaler.
Argumenten te over om met het oog op de toekomst het voortbestaan van het gemeentelijk reglement op de distelbestrijding opnieuw te overdenken. Maar hoe zit het nu met het wettelijk karakter van de op heden bestaande gemeentelijke reglementen op het bestrijden van schadelijke distels? Waar de voor de Raad van State aangekaarte problematiek op het eerste zicht wetstechnisch lijkt te zijn, vindt zij haar oorzaak in een bevoegdheidsverschuiving voor de materie, van federale overheid naar gewestelijke overheid.
De reglementen op de distelbestrijding zijn gebaseerd op het koninklijk besluit van 19 november 1987 betreffende de bestrijding van voor planten en voor plantaardige produkten schadelijke organismen. Het koninklijk besluit voert op zijn beurt de wet van 2 april 1971 betreffende de bestrijding van voor planten en plantaardige produkten schadelijke organismen verder uit. Het gaat hier om federale wetgeving.
In 2013 werd de wet van 2 april 1971 voor zover zij van toepassing was in het Vlaamse Gewest, evenwel opgeheven met ingang van 1 januari 2014. Aangezien er geen decretale bepaling voor het Vlaamse Gewest in de plaats is gekomen van de opgeheven federale wet, bestaat er niet langer een onderliggende geldige rechtsgrond voor het koninklijk besluit van 19 november 1987.
Teneinde te vermijden dat nieuwe procedures worden opgestart voor de Raad van State om gemeentelijke reglementen (om dezelfde reden) buiten toepassing te horen verklaren, verdient het de aanbeveling dat gemeenten hun reglement op de distelbestrijding onmiddellijk schrappen, in afwachting van de tussenkomst van de Vlaamse overheid die vandaag de dag bevoegd is voor deze materie.
Betekent dit dat distels niet langer mogen worden bestreden en overmatige hinder door overwoekerende distels lijdzaam moet worden ondergaan? Zeker niet. In een wetenschappelijk standpunt van het Instituut voor Natuurbehoud wordt de aandacht gevestigd op de bestaande regelgeving inzake goed nabuurschap en een hoffelijkheidscode voor akkerdistel. In lokale natuurgebieden waar het in stand houden van distels prioriteit heeft, kunnen problemen efficiënt worden aangepakt door overleg tussen overheid, boeren en bewoners, mét respect voor de natuur !
Het (tijdelijk) schrappen van het bestaande gemeentelijk reglement op de distelbestrijding als gevolg van het arrest van 9 maart 2017 van de Raad van State, zou best leiden tot het grondig overdenken van de noodzaak tot, dan wel de algemene aanpak van de distelbestrijding op het gemeentelijk grondgebied in de toekomst.
