Op 27 oktober 2017 keurde de Vlaamse regering het uitvoeringsbesluit goed dat een aantal praktische modaliteiten regelt bij de werking van het Onteigeningsdecreet, dat begin dit jaar op 4 februari 2017 reeds door de Vlaamse regering werd bekrachtigd, in opvolging van de unanieme goedkeuring ervan door het Vlaams parlement. Thans wordt enkel nog gewacht op de publicatie van het besluit in het Belgisch Staatsblad, zodat op 1 januari 2018 de nieuwe regelgeving in werking kan treden.
Hoewel het Vlaamse Onteigeningsdecreet reeds op 25 mei 2017 werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, waarbij de inwerkingtreding per 1 november 2017 in het vooruitzicht werd gesteld, bleef het wachten op het noodzakelijke uitvoeringsbesluit.
Het uitvoeringsbesluit bepaalt onder meer de inhoud en vorm van het voorlopige onteigeningsbesluit en de hierbij horende bijlagen, de vorm en inhoud van de onderhandelingsplicht en het schriftelijk aanbod, de aankondiging, bekendmaking en organisatie van het openbaar onderzoek, de inhoud van het verzoek tot zelfrealisatie en de modaliteiten waaraan voldaan dient te worden in het kader van de noodzakelijke zekerheidsstellingen, de bekendmaking van het definitieve onteigeningsbesluit enz.
Bedoeling is dat in de eerstkomende maanden het besluit wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, zodat het Vlaamse Onteigeningsdecreet alsnog per 1 januari 2018 in werking kan treden. Met uitzondering evenwel van het Digitaal platform en een aantal bepalingen die daarmee verband houden. Het concrete tijdstip van inwerkingtreding is van groot belang nu de wetgeving onmiddellijk van toepassing wordt op alle onteigeningsdossiers waarvoor de onteigeningsrechter nog niet werd gevat.
In de rechtsleer wordt al langer aangegeven dat het bestaande onteigeningsrecht diffuus en verouderd is. Waar de administratieve fase van de onteigening vandaag de dag in principe wordt geregeld door een onteigeningswet van 27 mei 1870, regelen niet minder dan drie wetten de gerechtelijke fase, zijnde de Gewone Onteigeningswet van 17 april 1835, de wet van 10 mei 1926 tot instelling van een rechtspleging bij dringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte (de Onteigeningswet Dringende Omstandigheden) en de wet van 26 juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte (de Onteigeningswet Hoogdringende Omstandigheden).
Naast het op zich verouderd karakter van de wetgeving, en het gegeven dat zowel de verhouding tussen de administratieve en de gerechtelijke onteigeningswetten enerzijds, als de onderlinge verhouding tussen de gerechtelijke onteigeningswetten anderzijds niet steeds geheel duidelijk is, dwingt ook de (juridische) emancipatie van de burger tot een ingrijpende wijziging van de bestaande regelgeving. Het toenemend aantal betwistingen en gevoerde procedures leidt tot een grotere disciplinering van de overheden die ertoe worden aangezet om hun onteigeningsinitiatieven grondiger en concreter te motiveren, en indien hiertoe geen afdoende motivering mogelijk is, op zoek te gaan naar alternatieve wijzen voor de grondverwerving of voor de realisatie van het beoogde doel.
Het nieuwe onteigeningsdecreet zorgt voor één duidelijke overkoepelende onteigeningsprocedure voor alle onteigeningen binnen het Vlaams Gewest. De uitzonderingen voor specifieke gevallen verdwijnen. Het decreet bevat een aanvaardbare doorlooptijd met strikte timing. De bestaande federale onteigeningswetten zullen aldus niet langer van toepassing zijn binnen het Vlaamse Gewest, behalve voor de onteigening door de federale overheid zelf, of de door de federale overheid gemachtigde instellingen die op federale bevoegdheden betrekking hebben.
Een eenvormige, snelle en efficiënte onteigeningsprocedure zorgt ervoor dat de overheid projecten van algemeen belang kan realiseren waarbij voor de burger zekerheid wordt gecreëerd over de rechtspositie en een optimale rechtsbescherming wordt nagestreefd.
De wijziging zal tot gevolg hebben dat de onteigenende overheid veel pro-actiever optreedt voorafgaand aan de voorgenomen onteigening. Ze voert onderhandelingen met de betrokken eigenaars, organiseert een openbaar onderzoek en biedt de eigenaars de mogelijkheid om zelf het project dat ze voor ogen heeft, te realiseren.
In de nieuwe procedure worden de bestuurlijke en de gerechtelijke fase naadloos op elkaar afgestemd en wordt de mogelijkheid geboden om het zakelijk recht dat op een onroerend goed rust, apart te onteigenen.
In de toekomst zal sneller worden beslist over de wettigheid van de onteigening, wat de rechtszekerheid voor zowel de overheid als de rechtsonderhorige ten goede komt. Daarnaast is er een specifieke regeling uitgewerkt voor de verplichte aankoop door de overheid van een deel van het onroerend goed dat niet onteigend werd, zodat een zorgvuldige en correcte afwikkeling van het integrale onteigeningsproces wordt beoogd.
Tot slot wordt het openbaar onderzoek beter afgestemd op de lopende procedures inzake ruimtelijke planning en wordt ook hier een digitale behandeling van de onteigeningsdossiers in het vooruitzicht gesteld.
Op dit ogenblik wordt de publicatie van het uitvoeringsbesluit in het Belgisch Staatsblad afgewacht teneinde concreet toepassing te maken van de nieuwe onteigeningswetgeving.
Opgemerkt dient evenwel dat het Grondwettelijk Hof inmiddels werd gevat met twee beroepen tot vernietiging van het decreet (rolnummers 6757 en 6756). Afwachten aldus of het nieuwe onteigeningsdecreet in 2018 ongewijzigd stand zal houden.
Link uitvoeringsbesluit : https://overheid.vlaanderen.be/sites/default/files/Uitvoeringsbesluit%20Onteigeningsdecreet%20VR%202017%202710%20DOC.pdf
Link onteigeningsdecreet : https://overheid.vlaanderen.be/sites/default/files/Goedgekeurde%20tekst%20Vlaams%20parlement%2015%20februari%202017.pdf
