TOO 2017/02

Woord vooraf

It's the digitisation, stupid!
Isabelle Larmuseau

In april 2017 lanceerde het prille Departement Omgeving een ‘Technische richtlijn’ voor de niet evident gebleken digitale indiening van omgevingsvergunningsaanvragen, met een ‘tijdelijke werkwijze voor uitzonderlijke gevallen’. Wanneer het geval precies als ‘uitzonderlijk’ kwalificeerde, bleef evenwel een mysterie. Bovendien moest de aanvrager zélf de bevoegde overheid contacteren, om de concrete digitaliseringsafspraken te kennen. Elk van de bevoegde overheden ontwikkelde daarop ‘eigen gebruiken’, waardoor het voor de aanvrager niet op voorhand viel uit te maken of, hoe en wanneer de omgevingsvergunningsaanvraag nu al dan niet digitaal kon worden ingediend. Uitgerekend het ‘koninginnenstuk’ van de digitalisering zorgde aldus, contradictorisch, voor de meest verregaande desintegratie van de ‘unieke’ omgevingsvergunningsprocedure.

Er was voor het Vlaams Parlement geen andere uitweg dan op 2 juni 2017 te beslissen tot een uitstel van de algehele inwerkingtreding van de omgevingsvergunningenregelgeving tot 1 januari 2018. Vanaf 9 juni 2017 geldt ook een nieuwe ‘Technische richtlijn’ voor de digitale indiening van vergunningsaanvragen. Onderaan de richtlijn is bepaald dat zij wordt opgeheven ‘van zodra de huidige problemen zijn opgelost en uiterlijk wanneer het omgevingsloket voor alle aanvragen en alle gemeenten volledig operationeel is’. Moeten we dit nu lezen als ‘wachten tot sint-juttemis’? Hoopgevend is alvast dat op het veld positievere signalen worden opgetekend. Het aantal digitaal ingediende omgevingsvergunningsaanvragen begint stilaan ook normalere proporties aan te nemen.

Overigens kreeg ook Nederland deze zomer te horen dat de invoeringsdatum van de Omgevingswet opnieuw een jaar opschuift, nu tot 1 juli 2020. Ook hier geldt de oplevering van het ‘Digitaal Stelsel Omgevingswet’ (DSO) als één van de complicerende factoren. Vooral de kostenbeheersing blijkt een pijnpunt: bijna het dubbele van de eerste raming. Anders dan de Vlaamse Omgevingsminister Joke Schauvliege, kon de Nederlandse minister van Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz van Haegen nochtans lering halen uit de lessen van een parlementaire onderzoekscommissie over ICT-projecten bij de overheid. Deze ‘commissie Elias’ stelde in 2014 vast dat de Nederlandse rijksoverheid de besturing en beheersing van projecten met een belangrijke ICT-component niet op orde heeft, en dat het geheel van ICT-organisaties bij de rijksoverheid chaotisch en ondoorzichtig is, waarbij taken en verantwoordelijkheden versnipperd en onduidelijk zijn. De commissie deed diverse aanbevelingen om de situatie te verbeteren, waaronder de oprichting van een tijdelijke ICT-autoriteit en een meer centrale sturing van het ICT-beleid door één minister verantwoordelijk te maken.

Als Vlaanderen zijn digitale omgevingsvergunningsambities hoog wil houden, niet alleen met betrekking tot het omgevingsloket, maar ook met betrekking tot de reeds enkele decennia in het vooruitzicht gestelde en alweer in de vergeetput belande vergunningendatabank, moeten we wellicht ook zo’n diepgaande ICT-introspectie overwegen.

‘Digitaal wordt het nieuwe normaal’, geldt voorlopig niet in Vlaanderen. Flexibel als we zijn, kunnen we dit misschien maskeren met een nieuw credo: ‘analoog wordt het nieuwe betoog’.